Symposium NVvR over rechterlijke cultuur in Nederland en daarbuiten

Geen constitutioneel hof, geen rechterlijke mogelijkheid om wetten te toetsen aan de Grondwet, een minister die leden van de Raad voor de rechtspraak en het College van Procureurs-Generaal benoemt. De manier waarop in Nederland de rechtspleging is georganiseerd, verschilt op cruciale punten van de organisatie in andere Europese landen. De kwetsbaarheden in het systeem worden gecompenseerd door de typisch Nederlandse poldermentaliteit, zo constateert onderzoekster Narin Idriz in haar rechtsvergelijkende studie The Dutch Approach – Pragmatism, negotiation and constant fine-tuning die in 2022 verscheen. Idriz was een van de sprekers op het symposium dat de NVvR op vrijdag 5 april organiseerde in samenwerking met het T.M.C. Asser Instituut.

Het onderzoek naar de juridische cultuur in Nederland maakt deel uit van een internationaal rechtsvergelijkende studie Bridging the gap between formal processes and informal practices that shape the judicial culture in the Western Balkans. Dit project heeft tot doel om de juridische cultuur in Servië, Noord-Macedonië en Albanië in kaart te brengen en te vergelijken met de manier waarop de rechtspleging in Nederland is georganiseerd. Universitair docent Denis Preshova, verbonden aan de universiteit in Skopje, legde in zijn bijdrage uit dat in postcommunistische landen als Noord-Macedonië de formele structuur van de onafhankelijke rechtspraak als derde staatsmacht wel op orde is. Qua gedrag en houding leunen rechters echter nog sterk op oude, formalistische werkwijzen en zijn zij nog weinig vertrouwd met wat onafhankelijke rechtspraak in de kern betekent. Cliëntilisme en een gevoel van afhankelijkheid van heersende politieke machthebbers spelen nog altijd een grote rol.

Kees van der Weide, rechter in de rechtbank Zeeland-West Brabant, en lid van de commissie internationaal van de NVvR, bevestigde dit beeld. Van der Weide is op verzoek van de Nederlandse Ambassade in Skopje betrokken bij het in kaart brengen van kwetsbaarheden in het justitiële systeem met het oog op mogelijke toetreding van Noord-Macedonië tot de Europese Unie. Het onderschrijven en naleven van de Rule of Law zijn daarbij cruciale eisen. Naast Van der Weide nam ook Kees Sterk, rechter, bijzonder hoogleraar internationaal recht in Maastricht en oud-bestuurder van de Raad voor de rechtspraak, deel aan de discussie Zijn boodschap: regels om rechterlijke onafhankelijkheid te garanderen zijn belangrijk, maar investeren in de cultuur, houding en gedrag van magistraten is minstens zo belangrijk. Want, zo concludeerde Sterk aan het eind van het symposium: ‘in the end culture eats rules for breakfast’.

Lees hier de rechtsvergelijkende studie The Dutch approach – pragmatism, negotiation and constant fine-tuning