Uit het hoofd: hoe blijf je werken met plezier?

15 november 2024

Bron: Trema 11 / najaar 2024

Eerlijk naar jezelf kijken, durven praten over persoonlijke en professionele dilemma’s en luisteren naar je lichaam. Wie het durft, kan met plezier een leven lang blijven werken. Wie het uit de weg gaat, loopt een risico te verzuren. 

Op een dag werd Marilyn Fikenscher wakker en dacht: ‘Ik weet niet of ik dit mijn hele leven wil blijven doen’. Niet dat er iets aan de hand was. Het ging allemaal best goed. Na haar studie in Leiden was ze parketsecretaris geworden en na twee jaar aangenomen als oio. Ze wist na twee jaar buitenstage zeker dat ze geen advocaat wilde worden, maar officier. ‘De advocatuur vond ik te makkelijk, omdat het maar gaat om één belang. Als officier moet je veel breder naar een casus kijken en rekening houden met verdachte, slachtoffer én maatschappij.’ Het werk beviel haar zo goed dat ze na een paar jaar persofficier werd, het gezicht van het OM naar buiten. Nu wilde ze een coach. ‘Al wist ik niet goed waarom of waarvoor.’ Ze vond een oud-recherchekundige die zich had omgeschoold. ‘Ik had geen werk gerelateerde klachten, maar vond het prettig dat iemand een beetje begreep wat ik zoal de hele dag deed.’ En ze betaalde het zelf. ‘Ik heb niet eens overwogen daar met mijn teamleider over te praten. Het ging toch allemaal goed?’ 

Dankzij het coachingstraject leerde Fikenscher zichzelf beter kennen. Haar onrust had meer met haar werk te maken dan ze van te voren had bedacht. ‘Ik realiseerde me steeds beter dat ik eigenlijk geen zin meer had om de hele dag over iedereen te oordelen. Wie ben ik om iets te vinden van wat iemand doet of heeft gedaan? En dat ook nog eens op een podium?’ Tijdens een functioneringsgesprek zei ze tegen haar leidinggevende. ‘Ik weet niet of dit het nog wel is.’  Fikenscher werd doorgestuurd naar een loopbaancoach van het OM zelf. ‘Daarna was de conclusie snel getrokken. Ik ging meer sparen om mijzelf als het ware vrij te kunnen kopen. Wie echt wil nadenken over een eventuele andere carrière heeft ruimte en energie nodig. Dat lukt niet naast een drukke baan.’ 

Bom

In de zomer van 2019 kondigde ze aan het OM te zullen verlaten. ‘Alsof ik een bom dropte. Iedereen was verbaasd. Ik was toch altijd vrolijk, het ging toch allemaal goed? Daarna kwamen de verhalen los. Steeds meer collega’s liepen binnen, deden de deur dicht en gaven toe zelf ook wel eens te twijfelen. Maar ja, de hypotheek, de kinderen. Of ze zeiden: “Ik denk er ook wel eens aan, maar ik kan niets anders dan dit”. Verdrietig eigenlijk.’  Eenmaal weg bij het OM ontdekte Fikenscher pas echt dat het werk als officier kennelijk meer van haar had gevraagd dan zij had gedacht. Ze vond het fijn niet meer 24/7 uur aan te moeten staan en meer oog te kunnen hebben voor de minder donkere kanten van de maatschappij. Ze deed vrijwilligerswerk, was een tijdje persvoorlichter bij Stichting Vluchteling, deed een opleiding tot coach en vond daarna een nieuw loopbaanpad dat ze zelf plaveide. Sinds drie jaar begeleidt ze professionals in haar eigen coachingspraktijk Marilyn coacht.  

Lijden onder druk

Een groot deel van haar clientèle komt uit de wereld waarin ze zelf jarenlang functioneerde. Rechters, officieren van justitie, leidinggevenden, maar ook oio’s en rio’s. De rode draad van het werk, is druk. ‘Mensen lijden onder de werkdruk, maar ook onder de druk van de opleiding, de druk van verantwoordelijkheid die het werk met zich meebrengt en de druk dat dit werk “het” helemaal moet zijn. Ik ontmoet regelmatig cliënten die hun hele leven al officier of rechter wilden worden en zich opeens afvragen: “Is dit het nu?” Ze hadden een bepaald droombeeld, en dan blijkt de printer het niet te doen. Of er liggen tientallen dossiers op de tafels van zaken waarvan ze denken: wordt de wereld hier echt beter van?” Professionals geloven nog vaak dat werk ook hun passie moet zijn. ‘Maar werk is ook maar gewoon werk,’ relativeert Fikenscher. ‘Bovendien is het in het bedrijfsleven bijvoorbeeld veel gebruikelijker om eens in de zoveel jaar van baan te veranderen. Bij magistraten gebeurt dat veel minder. Zelfs naar een ander parket of gerecht overstappen is soms al moeilijk.’  Het gevaar bestaat dat magistraten door blijven lopen tot het eigenlijk te laat is. Fikenscher merkt het meteen. ‘Lichamelijke klachten bewijzen meer dan eens dat mensen teveel van zichzelf ze hebben gevraagd. Of de tranen zitten zo hoog dat ze niet meer kunnen stoppen.’ 

Rationeel en analytisch

Om deze vormen van uitputting voor te zijn, zouden officieren en rechters meer moeten praten over hoe het eigenlijk met hen gaat, meent Fikenscher. Ook de impact van zaken zou vaker onderwerp van gesprek moeten zijn. ‘Want die kan een enorm effect hebben op je loopbaan. Magistraten zijn allemaal jurist en die zijn getraind om in hun hoofd te zitten. Ze beoordelen en veroordelen alles rationaal en analytisch. Vaak vergeten ze dat er ook nog gevoel bestaat en dat het lichaam signalen geeft als dat gevoel in de knel komt.’ Eerlijk naar jezelf kijken is ook een vaardigheid die niet iedereen beheerst, maar die wel kan helpen om met voldoende energie het werk te blijven volhouden. ‘De nieuwe generaties oio’s en rio’s lijken dit trouwens best goed te kunnen. Maar zij lopen vervolgens wel aan tegen een nogal schoolse opleiding waarin ze voortdurend om feedback moeten vragen aan mensen die daar niet allemaal even goed in zijn. De huidige generatie oio’s en rio’s hebben al jaren werkervaring elders opgedaan en vragen zich eerder af: is dit wel wat ik wil en wil ik het wel op deze manier? Wie deze vragen eerlijk aan zichzelf durft te stellen, kan op tijd voorkomen dat het echt mis gaat. Blijf nieuwsgierig naar jezelf; anders loop je het risico óf voortijdig uit te vallen óf een heel zure collega te worden.’